حق حبس در عقد نکاح

زوجه نسبت به مهریه دارای حق حبس است یعنی تا زمان دریافت کامل مهریه زوجه حق دارد از انجام وظایف قانونی (تمکین) دارد امتناع نماید که به این حق، اصطلاحا حق حبس گفته می شود.

البته اصل حق حبس اختصاص به نکاح ندارد و در واقع حق حبس، حقی است برای متعاقدین در عقود معوض ، به این معنا که هر یک از طرفین عقد می‌توانند اجرای تعهد خود را منوط به انجام تعهد طرف مقابل نمایند و به عبارت دیگرهرکدام از طرفین عقد می توانند از انجام تعهد خودداری نمایند تا طرف دیگر به تعهداتش عمل نماید

اما در عقد نکاح این حق با وجود شرایطی اختصاص به زوجه دارد و زوج دارای چنین حقی نیست که در ادامه مطلب به توضیح این حق می پردازیم.

ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی مقرر داشته: زن میتواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود

طبق این ماده و ماده ۱۰۸۶ زن هنگامی حق حبس دارد که

اولاً قبل از اخذ مهر به اختیار خود به ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد اقدام ننموده باشد

(ماده ۱۰۸۶ بیان داشته: چنانچه زوج قبل از اخذ مهریه به اختیار و وظایف زناشویی خویش را در قبال شوهر انجام دهد حق حبس وی ساقط خواهد شد)

ثانیاً مهر زن حال باشد یعنی مدت دار نباشد و قابل وصول به مجرد عقد باشد نه موجل. به عبارت دیگر مهریه ای که موعد خاصی دارد یا عندالاستطاعه است، موجب حق حبس برای زوجه نمیشود

البته باید در نظر داشت هرگاه قسمتی از مهر حال و قسمت دیگر موجل باشد حق حبس فقط نسبت به قسمت حال به وجود می‌آید و پس از دریافت این قسمت زن دیگر نمی تواند از تمکین خودداری کند

نکته: اگر مهر موجل باشد چه مرد تقاضای تمکین کرده باشد چه نکرده باشد تا اینکه مهر حال شود باز هم زن حق حبس نخواهد داشت و حق حبس اختصاص به مهریه حال دارد نه موجل.

با توجه به اطلاق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی اعسار شوهر مانع استفاده زوجه از حق حبس نیست

ماده ۱۰۸۵ بیانگر یک قاعده تکمیلی است و می توان بر خلاف آن شرط کرد

شوهر حق حبس ندارد به این معنی که شوهر حق ندارد پرداخت مهر را موکول به تمکین کند و حق حبس در نکاح اختصاص به زوجه دارد

در نکاحی که مهریه آن تعیین نشده است برای زن حق حبس وجود ندارد

اگر زن بر اثر اکراه پیش از اخذ مهریه از شوهر تمکین کرده باشد این تمکین ساقط کننده حق حبس زوجه نخواهد بود

اگر شوهر مجبور به تسلیم مهر شود یا با اکراه مهریه را بپردازد پس از رفع اکراه و اجبار نمی‌تواند آن را از زن پس بگیرد چراکه زن در اثر عقد مالک مهر شده است و شوهر نیز دارای حق حبس نبوده و در نتیجه گرفتن مال از مالکش بدون رضای وی طبق اصول قانونب مجاز نیست (هرچند با توسل به اکراه آن را به دست آورده باشد)

اگر زن حاضر به تمکین شده باشد اما به هر دلیلی نزدیکی صورت نگیرد صرف حاضر شدن وی برای تمکین سبب سقوط حق حبس خواهد شد.