انواع عین، تعریف و فایده تقسیم در حقوق مدنی ایران

عین در حقوق به سه دسته تقسیم می‌شود
۱- عین معین (یا عین خارجی یا عین شخصی): مالی که در خارج، جدای از سایر اموال، مشخص و قابل اشاره باشد.
۲- در حکم عین معین (کلی در معین): مقدار معینی از شی متساوی الاجزاء.
۳- کلی (کلی در ذمه): مالی که صفات آن در ذهن مشخص است و در عالم خارج دارای مصادیق متعدد بوده و بر افراد زیادی قابل صدق است.
مثال برای عین معین: مثل این خانه این ماشین پس متوجه شدیم که منظور ما به‌طور مشخص است.
مثال برای کلی فی الذمه: ۱۰ تن گندم بنابراین این ۱۰ تن گندم تمام گندم‌های موجود در عالم را شامل می‌شود و معلوم نیست کدام ۱۰ تن گندم پس مفهوم کلی در عالم خارج وجود ندارد و فقط در ضمن وجود افراد می‌توان برای آن وجودی در نظر گرفت. پس کلی به کلیت خود وجود ندارد زیرا کلی مشخص نیست و شیئی که مشخص نیست نمی‌تواند وجود داشته باشد که مطابق قاعده گفته می‌شود (الشی ء ما لم یتشخص لم یوجد)
مثال برای کلی در معین: ۱۰ تن گندم از خرمن معینی یا ۱۰ تن گندم از ۱۰۰ تن گندم ممکن است سؤال شود چرا کلی در معین؟
زیرا ۱۰۰ تن گندم مال معینی است ولی از کدام ۱۰ تن گندم از این ۱۰۰ تن. بنابراین ۱۰ تن گندم از این ۱۰۰ تن مشخص نیست برای من.
تملیکی بودن عقد بیع

فایده این تقسیم

به طور مختصر در عین معین از لحظه ایجاب و قبول ، مورد معامله به مالکیت طرفین در می آید اما در کلی و کلی در معین انتقال مالکیت بعد از تعیین مصداق صورت می گیرد.اصل بر این است که عقد بیع تملیکی است یعنی به‌محض ایجاب و قبول مشتری مالک مبیع می‌شود و بایع مالک ثمن می‌شود، ولی این اصل دو استثنا دارد.
۱-درجایی که مبیع کلی در معین است که تملیک، با تعیینِ مصداق تحقق می‌یابد مثلاً اگر شما ۳ کیلو گندم از یک گونی صد کیلویی خریداری نمودید تا زمانی که فروشنده ۳ کیلو گندم را وزن نکند و مستقل از آن نگذارد شما مالک ۳ کیلو گندم نشده‌اید هرچند که عقد قبلاً تحقق پیداکرده است.
۲-درجایی که مبیع کلی است: که در مبیع کلی نیز با تعیین مصداق تملیک حاصل می‌شود.
مثال زمانی که شما ۲۰ عدد خودکار با مغازه دار معامله می‌کنید این معامله عقد بیع است و مبیع کلی است و هرچند که عقد تحقق پیداکرده است ولی تا زمانی که خودکارها مشخص نشده اند، شما هیچ مالکیتی بر خودکارها پیدا نکرده‌اید و درصورتی‌که خودکارها قبل از تعیین مصداق در راه تلف شود فروشنده ملزم است ۲۰ عدد خودکار دیگر برای شما بفرستد و زمانی تملیک حاصل می‌شود که شما آن را تحویل بگیرید.
در نتیجه:
زمان تحقیق تملیک در بیع:
۱-اگر مبیع عین معین باشد (فوراً به محض ایجاب و قبول)
۲-اگر مبیع کلی در معین باشد (به محض تعیین مصداق)
۳-اگر مبیع عین کلی باشد: ( به محض تعیین مصداق).