در دعاوی منقول طبق ماده ۱۱ قانون آیین دادرسی مدنی صلاحیت محلی با دادگاه محل اقامت خوانده است اما یکی از ترفندهای وکلا یا خواهان های حقوق دان در طرح دعوای حقوقی منقول هنگامی‌که خوانده مقیم محل اقامت وکیل یا خواهان نیست اضافه کردن شخص دیگری که ساکن محل مورد دلخواه خواهان است به عنوان خوانده دعوا می باشد تا از این طریق موضوع دادرسی مشمول ماده ۱۶ قانون آیین دادرسی مدنی گردد و از شمول ماده ۱۱ خارج شود. لکن اگر قاضی متوجه این موضوع شود باید به جهت حفظ حقوق خوانده مبنی بر دفاع در محل اقامت خود، قرار عدم صلاحیت صادر کند
در این موضوع دو نظریه مشورتی از اداره حقوقی قوه قضاییه صادر شده است
تاریخ نظریه: ۱۳۹۷/۰۸/۱۵
شماره نظریه: ۷/۹۷/۲۳۰۳
شماره پرونده: ۹۶-۴/۱-۲۲۹۶
استعلام:
با توجه به اینکه بسیاری از مراجعه کنندگان به مراجع قضایی آگاه به قوانین احراز صلاحیت می‌باشند و شخصی را تنها برای قرار گرفتن دعوی در صلاحیت محلی آن مرجع طرف دعوی خود قرار داده و در حین رسیدگی دعوی خود را نسبت به وی مسترد می‌نمایند به عنوان مثال موضوع خواسته چک است و خواهان شرکت صاحب حساب امضاء کننده و ظهرنویس را به همراه شخص چهارمی که وی را ضامن معرفی نموده است و در پاسخ به پرسش مقام قضایی دعوی خود را به طرفیت وی مسترد می‌نماید و هیچ گونه نقش امضائی از وی در صورت و ظهر چک رویت نگردیده است یا آنکه دو نفر را به عنوان خوانده طرف دعوی قرار داده و در شرح خواسته به صراحت محکومیت خوانده ردیف اول را خواستار است و این امر برای مرجع قضایی مسلم و مسجل است که علت اقامه دعوی به طرفیت خوانده مذکور صوری بوده و تنها برای قرارگرفتن دعوی در صلاحیت محلی این مرجع است با ملاک ماده ۱۶ قانون آئین دادرسی مدنی حال با این توضیح امکان صدور قرار عدم صلاحیت به شایستگی مرجع صالح وجود دارد یا خیر؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
اولاً: اگردرفرض سوال، یکی از خواندگان به لحاظ عدم توجه دعوا به خوانده دیگر، ایراد عدم صلاحیت محلی طرح نماید و دادگاه احراز نماید، دعوا متوجه خوانده دیگر نبوده و خواهان صرفاً برای استفاده از مفاد ماده ۱۶ قانون آیین دادرسی درامور مدنی نام وی را به عنوان خوانده در دادخواست قید نموده است، باتوجه به ماده ۸۸ قانون آیین دادرسی درامورمدنی که مقرر می‌دارد، دادگاه قبل از ورود در ماهیت دعوا نسبت به ایرادات و اعتراضات وارده اتخاذ تصمیم نماید، به نظر می‌رسد چون اظهارنظر راجع به صلاحیت محلی متوقف بر توجه یا عدم توجه دعوا به خوانده دیگر است، دادگاه باید بدواً راجع به عدم توجه دعوا به خوانده دیگر اظهارنظرنماید و پس از قطعیت آن، راجع به صلاحیت محلی اتخاذ تصمیم کند.
ثانیاً: در فرض فوق هرگاه خواهان دعوای خود به طرفیت خوانده‌ای را که به نظر دادگاه دعوا متوجه او نبوده است، مسترد نماید، صدور قرار ابطال دادخواست و یا ردّ دعوا نسبت به وی، مانع از آن نیست که دادگاه مستدلاً نسبت به سایر خواندگان قرار عدم صلاحیت صادر کند.
و
تاریخ نظریه: ۱۳۹۸/۰۲/۲۹
شماره نظریه: ۷/۹۸/۲۱۲
شماره پرونده: ۹۸-۱۲۷-۲۱۲ ح
استعلام: خواهان دعوی را به طرفیت الف و ب طرح می نماید در حالی که دعوا فقط متوجه الف است لیکن خواهان بلحاظ اینکه اقامتگاه الف در حوزه قضایی دیگری است و برای سهولت خویش شخص ب را که دعوا اساسا متوجه او نیست را هم به عنوان خوانده طرف دعوی قرار می دهد آیا دادگاه می تواند در جلسه اول دادرسی نسبت به قرار رد دعوا بلحاظ عدم توجه دعوا صادر و در خصوص الف نیز قرار عدم صلاحیت به شایستگی محاکم محل اقامت الف صادر کند/ب
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه
اگر در فرض سؤال، یکی از خواندگان به لحاظ عدم توجه دعوا به خوانده دیگر، ایراد عدم صلاحیت محلی طرح نماید و دادگاه احراز نماید، دعوا متوجه خوانده دیگر نبوده و خواهان صرفا برای استفاده از مفاد ماده ۱۶ قانون آیین دادرسی در امور مدنی نام وی را به عنوان خوانده در دادخواست قید نموده است، باتوجه به ماده ۸۸ قانون آیین دادرسی در امورمدنی که مقرر می دارد، دادگاه قبل از ورود در ماهیت دعوا نسبت به ایرادات و اعتراضات وارده اتخاذ تصمیم نماید، به نظر می رسد چون اظهارنظر راجع به صلاحیت محلی متوقف بر توجه یا عدم توجه دعوا به خوانده دیگر است، دادگاه باید بدوا راجع به عدم توجه دعوا به خوانده دیگر اظهارنظر نماید و پس از قطعیت آن، راجع به صلاحیت محلی اتخاذ تصمیم کند./ح
